به گزارش سلامت نیوز به نقل از telegraph، با شروع فصل سرما و شیوع سرفه و عطسه، بسیاری از ما به دنبال درمان سریع سرماخوردگی هستیم؛ شاید با یک لیوان آب پرتقال، قرص ویتامین C یا یک قاشق عسل مانوکا. اما واقعیت این است که تقویت سیستم ایمنی بدن به این سادگی‌ها نیست.
پروفسور دنیل دیویس، رئیس دانشکده علوم زیستی و استاد ایمونولوژی در کالج امپریال لندن، بیش از ۲۵ سال است که روی عملکرد سلول‌های ایمنی تحقیق می‌کند. او در گفت‌وگویی با تلگراف توضیح می‌دهد که چرا باید از «مدهای تقویت ایمنی» فاصله بگیریم و چه کارهایی واقعاً مؤثر هستند.
افسانه: ویتامین C جلوی سرماخوردگی را می‌گیرد
به گفته دیویس، هیچ مدرک علمی معتبری نشان نمی‌دهد که مصرف زیاد ویتامین C بتواند از ابتلا به سرماخوردگی جلوگیری کند. محبوبیت این باور در واقع به دهه ۱۹۷۰ و انتشار کتاب «ویتامین C و سرماخوردگی معمولی» از سوی «لینوس پاولینگ»، برنده جایزه نوبل، برمی‌گردد.
پاولینگ چهره‌ای بسیار معتبر بود و وقتی ادعا کرد ویتامین C می‌تواند سرماخوردگی و حتی سرطان را درمان کند، مردم به سرعت آن را باور کردند. کارخانه‌های بزرگ برای تولید قرص ویتامین C احداث شدند و موجی از مصرف جهانی آغاز شد اما این ادعاها بعدها بی‌پایه از آب درآمدند.
دیویس می‌گوید:«تحقیقات نشان می‌دهد کسانی که به‌طور منظم دوز بالای ویتامین C مصرف می‌کنند، فقط حدود ۸٪ سریع‌تر از بقیه از سرماخوردگی بهبود پیدا می‌کنند یعنی شاید فقط چند ساعت زودتر!»
بنابراین، اثر آن بسیار ناچیز و غیرقابل اتکاست.
آنچه واقعاً مؤثر است: ویتامین D و ویتامین A
به گفته دیویس، دو ویتامین دیگر نقش مشخصی در حمایت از سیستم ایمنی دارند: ویتامین D و ویتامین A.
یک مرور علمی در سال ۲۰۲۰ در مجله Nutrients نشان داد که کمبود ویتامین D ارتباط مستقیمی با افزایش احتمال عفونت و بیماری‌های خودایمنی دارد. توصیه سازمان ملی بهداشت بریتانیا (NHS) این است که در ماه‌های زمستان، همه افراد روزانه یک مکمل ویتامین D مصرف کنند.
ویتامین D به دو شکل وجود دارد:
-
D₂ در گیاهان و غذاهای غنی‌شده (مثل غلات صبحانه گیاهی)
-
D₃ در منابع حیوانی (مانند ماهی، زرده تخم‌مرغ و روغن ماهی)
نوع D₃ معمولاً مؤثرتر است.
همچنین ویتامین A برای عملکرد صحیح سیستم ایمنی ضروری است. در بریتانیا کمبود آن نادر است، اما مصرف منظم منابعی مانند تخم‌مرغ، پنیر، ماهی چرب، شیر و جگر می‌تواند سطح آن را حفظ کند.
به گفته NHS، مردان روزانه به ۷۰۰ میکروگرم و زنان به ۶۰۰ میکروگرم ویتامین A نیاز دارند. (یک عدد تخم‌مرغ پخته حدود ۷۵ میکروگرم و ۱۰۰ گرم ماهی سالمون حدود ۷۰ میکروگرم دارد؛ یک قاشق روغن جگر ماهی بیش از ۴۰۰۰ میکروگرم!)
افسانه: ماست‌های پروبیوتیک سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند
دیویس هشدار می‌دهد که تبلیغات پیرامون ماست‌ها و نوشیدنی‌های پروبیوتیک گاهی گمراه‌کننده‌اند.«درست است که باکتری‌های مفید روده روی سیستم ایمنی تأثیر دارند، اما هنوز دقیق نمی‌دانیم این ارتباط چطور عمل می‌کند.»
او در کتاب جدید خود «دفاع شخصی: راهنمای علمی برای سلامت ایمنی» (۲۰۲۵) اشاره می‌کند که در یک مطالعه، مصرف باکتری زنده Bifidobacterium infantis 35624 باعث افزایش سلول‌های T در خون شد؛ اما هنوز مشخص نیست این افزایش واقعاً منجر به مقاومت بیشتر در برابر ویروس‌ها می‌شود یا نه.
به گفته او، هنگام خرید محصولات «معجزه‌آسا» باید همیشه از خود بپرسیم چه کسی پشت تبلیغ آن است و آیا شواهد علمی محکمی وجود دارد یا نه.
آنچه واقعاً مؤثر است: کنترل استرس مزمن
دیویس می‌گوید یکی از مهم‌ترین عوامل تضعیف سیستم ایمنی، استرس طولانی‌مدت است.
در شرایط استرس، بدن هورمون‌های کورتیزول و آدرنالین ترشح می‌کند تا برای واکنش «مبارزه یا فرار» آماده شود. در این حالت، فعالیت سیستم ایمنی موقتاً کاهش می‌یابد، چون بدن انرژی‌اش را صرف بقا می‌کند.
اما اگر استرس برای مدت طولانی ادامه پیدا کند و سطح کورتیزول بالا بماند، سیستم ایمنی به‌تدریج تضعیف می‌شود. پژوهش‌ها در Journal of Clinical Medicine (2024) نشان می‌دهد که استرس مزمن می‌تواند خطر عفونت، بیماری‌های خودایمنی و حتی مشکلات قلبی‌عروقی را افزایش دهد.
بنابراین، راهکارهایی مانند پیاده‌روی در طبیعت، مطالعه، مدیتیشن یا گذراندن وقت با خانواده، می‌توانند برای حفظ ایمنی بدن بسیار مؤثرتر از هر مکملی باشند.
افسانه: دمنوش‌ها و عسل‌های طبیعی درمان قطعی هستند
بسیاری از مردم به تأثیر چای گیاهی یا عسل بر تقویت ایمنی باور دارند. دیویس می‌گوید این خوراکی‌ها در صورتی که باعث احساس بهتر شوند، اشکالی ندارند، اما شواهد علمی کافی برای اثبات تأثیر مستقیمشان وجود ندارد.
البته برخی مطالعات نشان داده‌اند که عسل می‌تواند سرفه را تسکین دهد و چای‌های گیاهی خاص نیز به‌دلیل خواص ضدالتهابی ممکن است مفید باشند، اما نباید آن‌ها را جایگزین مراقبت پزشکی یا خواب و تغذیه سالم دانست.
آنچه واقعاً مؤثر است: خواب کافی و ورزش منظم
دیویس تأکید می‌کند که خواب شبانه‌ی پیوسته و بی‌وقفه یکی از کلیدی‌ترین عوامل تقویت ایمنی است.
در یک مطالعه، افرادی که خواب کامل شبانه داشتند، پس از واکسیناسیون آنتی‌بادی‌های بیشتری تولید کردند در مقایسه با کسانی که خوابشان کوتاه یا منقطع بود.
ورزش منظم نیز نقش مهمی دارد اما در حد متوسط. تمرین‌هایی مانند پیاده‌روی تند، دوچرخه‌سواری یا تنیس با شدت متوسط، باعث بهبود جریان خون و گردش سلول‌های ایمنی می‌شوند. در مقابل، تمرین‌های بسیار شدید (مثل ماراتن یا تمرینات سنگین رقابتی) ممکن است موقتاً سیستم ایمنی را ضعیف کنند.
یک پژوهش در چین نشان داد افرادی که حداقل سه بار در هفته ورزش متوسط انجام می‌دادند، ۲۶٪ کمتر از دیگران در طول سال دچار سرماخوردگی شدند.
نظر شما